Để bình ổn nền kinh tế của quốc gia, chính phủ sẽ can thiệp bằng chính sách tài khóa. Chính sách này được coi là công cụ để cải thiện lạm phát hoặc tình trạng tốc độ tăng trưởng GDP không được như kế hoạch. Vậy chính sách tài khóa là gì? Khác với chính sách tiền tệ ra sao?
1. Chính Sách Tài Khóa Là Gì?
Trước hết, tài khóa được hiểu là chu kỳ trong thời gian 12 tháng, có hiệu lực cho báo cáo dự toán và quyết toán hàng năm của ngân sách nhà nước và doanh nghiệp. Tài khóa có thể được hiểu là “năm quyết toán thuế” hoặc “năm tài chính”.
Chính sách tài khóa – Fiscal Policy là biện pháp của chính phủ can thiệp vào hệ thống thuế khóa và chi tiêu để tăng trưởng kinh tế, ổn định giá cả, cải thiện lạm phát, tạo công việc và thu nhập ổn định cho người lao động.
Chỉ có chính phủ mới có quyền và chức năng ban hành và thực thi chính sách tài khóa để thay đổi chính sách thuế và hoạt động chi tiêu của chính phủ. Các chính quyền địa phương không có quyền thực thi chính sách này.
2. Chính Sách Tài Khóa Sử Dụng Những Công Cụ Nào?
2 công cụ mà chính sách tài khóa sử dụng đó là chi tiêu chính phủ và công cụ thuế
2.1. Chi Tiêu Chính Phủ
Chi tiêu chính phủ – Government Spending: là các khoản chi tiêu đầu tư phục vụ kinh tế quốc gia và đời sống của người dân, bao gồm các khoản chi cho quốc phòng an ninh, y tế, giáo dịch… và các khoản đầu tư cho cơ sở hạ tầng…
2.2. Thuế
Thuế là khoản phí các cá nhân và pháp nhân phải nộp cho chính phủ để tài trợ cho các khoản chi tiêu công của chính phủ.
Thuế trực thu là thuế đánh trực tiếp lên tài sản hoặc thu nhập của người dân ( thuế thu nhập cá nhân…)
Thuế gián thu là thuế đánh gián tiếp lên giá trị hàng hóa hoặc dịch vụ trong sản xuất và tiêu dùng ( thuế giá trị gia tăng VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt…
3. Vai Trò Của Chính Sách Tài Khóa
Vai trò cốt lõi của chính sách tài khóa là góp phần hỗ trợ tăng trưởng kinh tế lành mạnh.
- Điều chỉnh kinh tế thông qua các chi tiêu và thuế. Giúp tăng trưởng kinh tế trong điều kiện bình thường và cân bằng kinh tế trong trường hợp lạm phát hoặc kinh tế suy thoái.
- Khắc phục thất bại của thị trường và phân bố nguồn lực kinh tế một cách cân đối thông qua các chi tiêu và thuế.
- Phân phối và tái phân phối tổng sản phẩm quốc dân, điều chỉnh thu nhập, tài sản và các rủi ro để tạo sự ổn định về kinh tế và xã hội.
- Định hướng phát triển và tăng trưởng kinh tế.
4. Nhược Điểm Của Chính Sách Tài Khóa
Một số nhược điểm của chính sách tài khóa là:
- Trễ thời gian: Để thay đổi tổng cầu thị trường, thay đổi các chính sách chi tiêu và thuế thì Chính phủ cần phải tốn từ 6 tháng đến 12 tháng mới thu thập được đủ các thông tin số liệu tin cậy. Từ đúng cũng cần mất thêm thời gian để đưa ra chính sách tài khóa và tiến hành thực thi.
- 2 vấn đề khó khăn mà Chính phủ thường gặp phải khi thi hành chính sách tài khóa đó là không biết được quy mô tác động của việc điều chỉnh này lên kinh tế vĩ mô. Kể cả có tính được thì cũng chỉ dựa trên số liệu quá khứ nên dẫn đến các chính sách sẽ không có hiệu quả như mong đợi.
- Có thể tác động không thuận lợi đến sự ổn định của nền kinh tế vĩ mô. Khi kinh tế suy thoái, sản lượng thực tế sẽ thấp hơn nhiều so với sản lượng tiềm năng, từ đó tỉ lệ thất nghiệp cao. Nếu tăng chính sách chi tiêu sẽ là giảm ngân sách, nguy cơ lạm phát và tăng thêm nợ của chính phủ.
- Ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích, thu nhập và cuộc sống của người dân.
5. So Sánh Chính Sách Tài Khóa Và Chính Sách Tiền Tệ
Chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ giống nhau ở chỗ cùng là công cụ để ổn định, thúc đẩy kinh tế tăng trưởng và phát triển.
5.1. Nguyên Tắc
Chính sách tài khóa sử dụng chi tiêu chính phủ và thuế để tác động tới nền kinh tế.
Chính sách tiền tệ sử dụng hoạt động tín dụng và ngoại hối để ổn định tiền tệ, ổn định và thúc đẩy kinh tế tăng trưởng.
5.2. Người Tạo Chính Sách
Chính sách tài khóa: người tạo ra chính sách là chính phủ.
Chính sách tiền tệ: người tạo ra chính sách là ngân hàng trung ương.
5.3. Công Cụ Thực Hiện Chính Sách
Chính sách tài khóa: công cụ thực hiện là thuế và chi tiêu chính phủ.
Chính sách tiền tệ: công cụ thực hiện là lãi suất, dự trữ bắt buộc, chính sách tỷ giá đối hóa, nghiệp vụ thị trường mở, nới lỏng định lượng
6. Kết Luận
Chính sách tài khóa là gì? Đây là chính sách có vai trò và ý nghĩa quan trọng để ổn định và phát triển kinh tế vĩ mô, định hướng phát triển kinh tế cho quốc gia. Chỉ có chính phủ mới có quyền và thực thi chính sách tài khóa thông qua chi tiêu chính phủ và thu ngân sách ( thuế).