Lạm phát tốt hay xấu? Điều gì tạo ra lạm phát?

Lạm phát đo lường mức độ đắt hơn của một tập hợp hàng hóa và dịch vụ trong một thời kỳ nhất định, thường là một năm

Nó có thể là một trong những từ quen thuộc nhất trong kinh tế học. Lạm phát đã đẩy các quốc gia vào thời kỳ bất ổn kéo dài. Các chủ ngân hàng trung ương thường khao khát được gọi là “diều hâu lạm phát”. Các chính trị gia đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử với lời hứa chống lạm phát, chỉ để mất quyền lực sau khi không thực hiện được. Lạm phát thậm chí còn được Tổng thống Gerald Ford tuyên bố là kẻ thù số 1 ở Hoa Kỳ – vào năm 1974. Vậy thì lạm phát là gì, và tại sao nó lại quan trọng như vậy?

lạm phát là tốc độ tăng của giá cả trong một khoảng thời gian nhất định. Lạm phát thường là một thước đo rộng, chẳng hạn như mức tăng giá tổng thể hoặc mức tăng chi phí sinh hoạt ở một quốc gia. Nhưng nó cũng có thể được tính toán hẹp hơn — đối với một số hàng hóa nhất định, chẳng hạn như thực phẩm hoặc dịch vụ, chẳng hạn như cắt tóc chẳng hạn. Dù trong bối cảnh nào, lạm phát thể hiện mức độ đắt hơn của tập hợp hàng hóa và / hoặc dịch vụ có liên quan trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm.

1. Lạm phát Đo lường như thế nào?

Chi phí sinh hoạt của người tiêu dùng phụ thuộc vào giá của nhiều hàng hóa và dịch vụ và tỷ trọng của từng loại trong ngân sách hộ gia đình. Để đo lường chi phí sinh hoạt trung bình của người tiêu dùng, các cơ quan chính phủ tiến hành các cuộc khảo sát hộ gia đình để xác định một giỏ các mặt hàng thường mua và theo dõi chi phí mua giỏ này theo thời gian. (Chi phí nhà ở, bao gồm tiền thuê nhà và tiền thế chấp, là thành phần lớn nhất của giỏ tiêu dùng ở Hoa Kỳ.) Chi phí của giỏ này tại một thời điểm nhất định được biểu thị so với năm gốc là chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và tỷ lệ phần trăm sự thay đổi của chỉ số CPI trong một thời kỳ nhất định là lạm phát giá tiêu dùng, thước đo lạm phát được sử dụng rộng rãi nhất. (Ví dụ, nếu CPI năm cơ sở là 100 và CPI hiện tại là 110, thì lạm phát là 10 phần trăm trong thời kỳ này.)

Lạm phát tiêu dùng cốt lõi tập trung vào các xu hướng cơ bản và dai dẳng của lạm phát bằng cách loại trừ giá do chính phủ quy định và giá sản phẩm dễ biến động hơn, chẳng hạn như thực phẩm và năng lượng, bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi các yếu tố theo mùa hoặc điều kiện cung cấp tạm thời. Lạm phát cơ bản cũng được các nhà hoạch định chính sách theo dõi chặt chẽ. Việc tính toán tỷ lệ lạm phát tổng thể – chẳng hạn đối với một quốc gia, và không chỉ đối với người tiêu dùng – yêu cầu một chỉ số có phạm vi bao phủ rộng hơn, chẳng hạn như chỉ số giảm phát GDP.

Rổ CPI chủ yếu được giữ cố định theo thời gian để tạo sự nhất quán, nhưng đôi khi được điều chỉnh để phản ánh các mô hình tiêu dùng đang thay đổi — ví dụ, để bao gồm hàng hóa công nghệ cao mới và thay thế các mặt hàng không còn được mua nhiều. Bởi vì nó cho thấy trung bình, giá cả thay đổi như thế nào theo thời gian đối với mọi thứ được sản xuất trong nền kinh tế, nội dung của chỉ số giảm phát GDP thay đổi hàng năm và cập nhật hơn so với rổ CPI chủ yếu cố định. Mặt khác, hệ số giảm phát bao gồm các khoản không tiêu thụ được (chẳng hạn như chi tiêu quân sự) và do đó không phải là thước đo tốt cho chi phí sinh hoạt.

1.1. Lạm phát tốt hay là xấu?

Trong phạm vi mà thu nhập danh nghĩa của các hộ gia đình, mà họ nhận được bằng tiền hiện tại, không tăng nhiều như giá cả, thì họ sẽ bị thiệt hơn, vì họ có thể mua ít hơn. Nói cách khác, sức mua hoặc thu nhập thực tế – được điều chỉnh theo lạm phát – của họ giảm. Thu nhập thực tế là một đại diện cho mức sống. Khi thu nhập thực tế tăng lên thì mức sống cũng tăng và ngược lại.

Trên thực tế, giá cả thay đổi theo các bước khác nhau. Một số, chẳng hạn như giá của hàng hóa giao dịch, thay đổi hàng ngày; những khoản khác, chẳng hạn như tiền lương do hợp đồng thiết lập, mất nhiều thời gian hơn để điều chỉnh (hoặc là “cố định”, theo cách nói kinh tế). Trong môi trường lạm phát, giá cả tăng không đồng đều chắc chắn làm giảm sức mua của một số người tiêu dùng, và sự xói mòn thu nhập thực tế này là chi phí lớn nhất của lạm phát.

Lạm phát cũng có thể làm sai lệch sức mua theo thời gian đối với người nhận và người trả lãi suất cố định. Lấy những người hưu trí nhận mức tăng cố định 5% hàng năm vào lương hưu của họ. Nếu lạm phát cao hơn 5 phần trăm, sức mua của người hưu trí sẽ giảm. Mặt khác, một người đi vay trả một khoản thế chấp có lãi suất cố định là 5% sẽ được hưởng lợi từ lạm phát 5%, bởi vì lãi suất thực (tỷ lệ danh nghĩa trừ tỷ lệ lạm phát) sẽ bằng 0; giải quyết khoản nợ này thậm chí sẽ dễ dàng hơn nếu lạm phát cao hơn, miễn là thu nhập của người đi vay theo kịp lạm phát. Tất nhiên, thu nhập thực tế của người cho vay bị ảnh hưởng. Trong phạm vi mà lạm phát không được tính vào lãi suất danh nghĩa, một số tăng và một số mất sức mua.

Thật vậy, nhiều quốc gia đã phải vật lộn với lạm phát cao – và trong một số trường hợp là siêu lạm phát, 1.000 phần trăm hoặc hơn một năm. Năm 2008, Zimbabwe đã trải qua một trong những trường hợp siêu lạm phát tồi tệ nhất từ trước đến nay, với mức lạm phát hàng năm ước tính ở mức 500 tỷ phần trăm. Mức độ lạm phát cao như vậy là một thảm họa, và các quốc gia đã phải thực hiện các biện pháp chính sách khó khăn và đau đớn để đưa lạm phát trở lại mức hợp lý, đôi khi bằng cách từ bỏ đồng tiền quốc gia của họ, như Zimbabwe đã làm.

Mặc dù lạm phát cao gây tổn hại cho nền kinh tế, nhưng giảm phát hoặc giá giảm cũng không được mong muốn. Khi giá giảm, người tiêu dùng trì hoãn việc mua hàng nếu họ có thể, dự đoán giá sẽ thấp hơn trong tương lai. Đối với nền kinh tế, điều này có nghĩa là hoạt động kinh tế ít hơn, thu nhập do người sản xuất tạo ra ít hơn và tăng trưởng kinh tế thấp hơn. Nhật Bản là một quốc gia có một thời gian dài gần như không tăng trưởng kinh tế, phần lớn là do giảm phát. Ngăn chặn giảm phát trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu bắt đầu vào năm 2007 là một trong những lý do khiến Cục Dự trữ Liên bang Mỹ và các ngân hàng trung ương khác trên thế giới giữ lãi suất thấp trong một thời gian dài và đã thiết lập các chính sách tiền tệ khác để đảm bảo hệ thống tài chính có nhiều thanh khoản.

Hầu hết các nhà kinh tế hiện nay tin rằng lạm phát thấp, ổn định và – quan trọng nhất – có thể dự đoán được là tốt cho một nền kinh tế. Nếu lạm phát thấp và có thể dự đoán được, thì việc nắm bắt nó trong các hợp đồng điều chỉnh giá và lãi suất sẽ dễ dàng hơn, giảm tác động xuyên tạc của nó. Hơn nữa, biết rằng giá cả sẽ cao hơn một chút trong tương lai tạo cho người tiêu dùng động cơ mua hàng sớm hơn, điều này thúc đẩy hoạt động kinh tế. Nhiều ngân hàng trung ương đã đưa ra mục tiêu chính sách chính của họ là duy trì lạm phát thấp và ổn định, một chính sách được gọi là lạm phát mục tiêu.

2. Điều gì dẫn đến sự lạm phát?

Các đợt lạm phát cao kéo dài thường là kết quả của chính sách tiền tệ lỏng lẻo. Nếu cung tiền tăng quá lớn so với quy mô của một nền kinh tế, thì giá trị đơn vị của tiền tệ sẽ giảm đi; nói cách khác, sức mua của nó giảm và giá cả tăng lên. Mối quan hệ giữa cung tiền và quy mô của nền kinh tế được gọi là lý thuyết lượng tiền và là một trong những giả thuyết lâu đời nhất trong kinh tế học.

Kỳ vọng cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định lạm phát. Nếu mọi người hoặc công ty dự đoán mức giá cao hơn, họ xây dựng những kỳ vọng này thành các cuộc đàm phán tiền lương và điều chỉnh giá theo hợp đồng (chẳng hạn như tự động tăng giá thuê). Hành vi này một phần xác định lạm phát của kỳ tiếp theo; một khi các hợp đồng được thực hiện và tiền lương hoặc giá cả tăng lên theo thỏa thuận, kỳ vọng sẽ tự thực hiện. Và trong phạm vi mà mọi người đặt kỳ vọng của họ vào quá khứ gần đây, lạm phát sẽ theo các mô hình tương tự theo thời gian, dẫn đến quán tính lạm phát.

2.1. Cách các nhà hoạch định chính sách đối phó với lạm phát

Bộ chính sách khử lạm phát phù hợp, những chính sách nhằm giảm lạm phát, phụ thuộc vào nguyên nhân của lạm phát. Nếu nền kinh tế phát triển quá nóng, các ngân hàng trung ương – nếu họ cam kết đảm bảo ổn định giá cả – có thể thực hiện các chính sách điều chỉnh nhằm kiềm chế tổng cầu, thường bằng cách tăng lãi suất. Một số ngân hàng trung ương đã chọn, với các mức độ thành công khác nhau, áp đặt kỷ luật tiền tệ bằng cách ấn định tỷ giá hối đoái – gắn giá trị của đồng tiền của mình với đồng tiền khác, và do đó chính sách tiền tệ của quốc gia đó với chính sách của quốc gia khác. Tuy nhiên, khi lạm phát được thúc đẩy bởi sự phát triển toàn cầu hơn là trong nước, các chính sách như vậy có thể không giúp ích được gì. Năm 2008, khi lạm phát gia tăng trên toàn cầu do giá thực phẩm và nhiên liệu tăng cao, nhiều quốc gia đã để mức giá cao trên toàn cầu chuyển sang nền kinh tế trong nước. Trong một số trường hợp, chính phủ có thể trực tiếp định giá (như một số trường hợp đã làm vào năm 2008 để ngăn giá thực phẩm và nhiên liệu tăng cao). Các biện pháp ấn định giá hành chính như vậy thường dẫn đến việc chính phủ phải tích lũy các hóa đơn trợ cấp lớn để bù đắp thu nhập bị mất cho người sản xuất.

Các ngân hàng trung ương đang ngày càng dựa vào khả năng tác động đến kỳ vọng lạm phát như một công cụ giảm lạm phát. Các nhà hoạch định chính sách công bố ý định giữ hoạt động kinh tế tạm thời ở mức thấp để giảm lạm phát, hy vọng sẽ tác động đến kỳ vọng và thành phần lạm phát tích hợp trong hợp đồng. Các ngân hàng trung ương càng có uy tín, ảnh hưởng của các tuyên bố của họ đối với kỳ vọng lạm phát càng lớn.

Nguồn: https://vayonline.org/